De 'evopulatie' van Sjoerd Buisman

Dertig jaar na zijn eerste expositie bij de Kunstvereniging is Sjoerd Buisman teruggekeerd in Diepenheim met zijn tentoonstelling CONTRAPUNT. Een ‘must’ voor al degenen die hun mening over dna, Darwin, biologische wetmatigheden en natuurlijke groeiprocessen willen toetsen aan de eenvoud en kracht van zijn ruimtelijke groeisels. 

Zijn hele leven lang observeert Buisman de natuur. Deze langdurige observaties van natuurlijke regelmatigheden resulteren in sculpturen van hout, brons en kleur waarin vertakkingen en vergroeiingen door een subtiele toevoeging of ingreep van de kunstenaar een nieuwe identiteit krijgen. ‘Plastische gebeurtenissen in de natuur’ noemt hij dat. 

Hij detecteert de zogenoemde vrije plekken in het dna van planten en bomen. ‘Broedplaatsen van veranderingen’, aldus curator Cees de Boer. De wetmatigheid van de evolutie is er debet aan dat die ‘vrije plekken’ aanpassingen genereren aan plant en dier. ‘Veranderingen in de systematiek want zo heeft Darwin ons dat uitgelegd.’ 

In zijn ateliers in Haarlem en Normandië legt Sjoerd Buisman die ‘vrije plekken’ bloot en vormt zo de basis voor een dialoog tussen abstractie en natuur. De Boer: ’Het interessante in het werk van Sjoerd is dat hij zich in eerste instantie inspireert op de bladstand, op de wijze hoe een boom groeit, maar dat hij vervolgens varianten maakt van die natuurlijke systematiek. Dankzij zijn werk worden we er op gewezen hoe belangrijk diversiteit is. Hij imiteert net niet de werkelijkheid. Het gaat hem om de verschillen. Dat is wat kunst ons kan leren.’ 

Met Darwin in de boekenkast biedt Sjoerd Buisman de toeschouwer in Diepenheim een eigenzinnige kijk op evolutie en manipulatie. Je zou het ‘evopulatie’ kunnen noemen. En Darwin? Hoe zou Cees de Boer het werk van Sjoerd Buisman aan hem kunnen uitleggen? ‘Dan zou ik toch het woord symbool gebruiken om aan te sluiten bij de gedachtenwereld van Darwin. Ik zou hem vertellen hoe het werk van Sjoerd een symbool voor evolutie kan zijn.’ 

De brief aan Darwin moet nog worden geschreven. De expositie CONTRAPUNT blijft in Diepenheim tot 21 maart 2021. Kijk voor meer informatie op: https://www.kunstvereniging.nl

Van Boom tot Boom

In augustus 1982 maakte ik een reis per koets van Enschede naar Zwolle. Onder de titel Van Boom tot Boom legde ik onderweg gedurende drie weken een fiks aantal keren aan in dorpen plekken waar mijn naamgenoot en collega Harm Boom in 1846 langskwam toen hij in opdracht van de Zwolsche Courant van Zwolle naar Twente reisde. Dat resulteerde toen in het later veel geciteerde boek Mijne Reisportefeuille, een verzameling artikelen waarin Harm Boom verslag uitbracht van zijn reiservaringen onderweg.

Harm was geen familie van mij maar had het kunnen zijn. Zijn reiskroniek sprak me zozeer aan dat ik in de zomer van 1982 besloot de hele reis in omgekeerde richting over te doen. Dagelijks bracht ik in die zomermaand verslag uit in lijvige artikelen in het dagblad Tubantia, mijn oude krant, waar ik zeven jaar (tot 1979) op de kunstredactie had gewerkt.

De reis per koets (met dank aan de Koets’n Keerl’s) werd vanaf het eerste moment een onverwacht succes, enerzijds dankzij de reuring in de krant, anderzijds omdat menig hoogwaardigheidsbekleder zich geroepen voelde om de reiziger met veel officieel vertoon te ontvangen. Het resultaat was een ware slemptocht lang lokale gebruiken en tradities. Hoogtepunt was ongetwijfeld de bijeenkomst bij de Kroezeboom waar ik, samen met kompaan Hans Kroeze, het glas mocht heffen op alle lezers. Diezelfde nacht nog werden wij, slapend in de kapel onder de Kroezeboom, opgewacht door Witte Wieven. Twente after all.

Met de reis maakte ik geschiedenis. Eerst voor de krant want in volgende jaren zou Tubantia in de zomermaanden menig keer iemand op reis laten gaan om de kolommen in de zomermaanden te kunnen vullen. In zekere zin mag ik me nu een Floortje avant la lettre noemen. Door in het voetspoor te treden van een illustere voorganger overtuigde ik mezelf van het nut en het vermaak om dat vaker te doen. Zo zou ik in Mexico het spoor van Hernán Cortés volgen, in Turkije dat van sultan Süleyman de Prachtlievende en in Nederland en Spanje dat van Jheronimus Bosch.

Met de reis per koets werd het thema Van Boom tot Boom een soort handelsmerk voor mij als freelance-journalist. Zo reis ik terug naar mijn herinneringen. Het is een VERTELD VERLEDEN waarin waarheid en verbeelding wedijveren met fantasie maar altijd gebaseerd op feiten zoals die in mijn BOVENKAMER zijn achtergebleven.  

Jan Siebelink en het hemelse vergezicht

‘Het verlangen naar de dood, wetende dat je niet alleen bent op het moment dat het zover is en dat na dat moment alles gelukkig wordt.’ Waar had ik dit gehoord? Op de radio? Waarschijnlijk een programma van de Evangelische Omroep. Of was het mij ingefluisterd op een imaginaire reis naar de andere kant van het leven? Een droom wellicht? En dan nog: is de dood de scheiding van ziel en lichaam zoals Plato dat heeft aangegeven in zijn dialoog Phaedo? 

Ik wist het niet meer. Slapeloze nachten kreeg ik ervan. Naar de dood verlangde ik geenszins. Maar ja, als dan daarna alles gelukkig zou worden…? Nog gelukkiger dan het al was? Met die existentiële vragen liep ik dagen lang rond totdat Jan Siebelink langs kwam. Niet bij mij thuis, of bijna wel want het culturele centrum De Pol, waar hij een lezing gaf, ligt bij mij om de hoek. Amper vijftig meter scheidden mij van mijn werkelijkheid en zijn verbeelding. Het was in een periode dat je alleen aan bier dacht als het om corona ging.

Daar zat ik dan, tegenover de gevierde, maar soms ook verguisde schrijver, 81 jaar oud, slecht ziend, maar nog steeds actief. Kabbelend op zijn verleden vertelde Siebelink over religie en onsterfelijkheid, over de goede en slechte kanten van zijn vader, over wat werkelijk is gebeurd of wat gedroomd of gefantaseerd is. ‘Ik raak alleen verstrikt als mij wordt gevraagd wat is nou waar en wat is niet waar. Soms weet ik het niet meer. Is het nu echt gebeurd of heb ik het verzonnen?’ 

Dat was het moment om hem mijn prangende vraag voor te leggen ook al kon ik mij niet meer herinneren waar ik het had gehoord. Maar verzonnen had ik het niet. ‘Het verlangen naar de dood, wetende dat je niet alleen bent op het moment dat het zover is en dat na dat moment alles gelukkig wordt.’ Zo had ik het opgeschreven. ‘Is dat wellicht het geluk dat je vader nu ten deel is gevallen’, vroeg ik hem. ‘Denk je zelf dat je, als het moment eenmaal daar is, het ultieme geluk tegemoet gaat?’

Er viel een diepe stilte. Zoekend naar woorden leek het er op dat Jan Siebelink verstrikt was geraakt in de vraagstelling. Was dat nou echt, dat je na je dood gelukkig zou worden? Toen, na vele ik-weet-het-ook-niet blikken probeerde hij toch antwoord te geven. ‘Je hoopt natuurlijk dat er iets is dat we God noemen… Wellicht is het zwarte gat, zoals dat nu is gefotografeerd, het begin van God. Maar….ik weet het niet. Het ultieme geluk… Ik hoop dat het voor mij is weggelegd. Maar dat weet je pas als het al te laat is’.

Zou hij überhaupt geloven in een hiernamaals. ‘Het geloof is buitengewoon moeilijk, maar zelfs als je enorm twijfelt, maakt het je leven mooier’, vertelde hij in een recent interview met het dagblad Trouw. ’Ik begrijp niet dat de secularisatie zo om zich heen slaat. Waarom zou je niet de hulp van de religie inroepen? Waarom moeten we zo flink zijn? Ik vind het jammer als er weer een klein mooi kerkje wordt omgevormd tot damclub. Er gaat dan iets wezenlijks verloren. Dat geldt ook voor de literatuur: ik wil geen plat verhaal schrijven, maar een aards en sensueel boek met een hemels vergezicht.’ 

Maar de vraag of het zijn hemelse vergezicht is of dat hij dat vergezicht uitsluitend opvoert in zijn boeken bleef onbeantwoord tijdens het avondje Siebelink in Diepenheim. ‘Soms weet ik het niet meer. Is het nu echt gebeurd of heb ik het verzonnen?’ Na afloop vroeg ik hem een exemplaar te signeren van Jas van belofte. ‘Voor wie is het bestemd’, vroeg hij. ‘Voor de onsterfelijken’, zei ik. Even twijfelde hij. Toen schreef hij in bijna niet te lezen letters: ‘Voor de onsterfelijken’. Of schreef hij ‘Voor de onsterfelijkheid’? Misschien dacht hij daarbij wel aan het eeuwige geluk achter het zwarte gat. Maar dat zei hij niet.